Otrzymywanie olejków eterycznych metodą destylacji

Metody pozyskiwania olejków eterycznych mają wpływ na ich późniejsze właściwości. Wysoka temperatura stosowana w trakcie destylacji parą wodną, może wpływać na rozkład niektórych związków chemicznych w olejku (składzie jednego lotnego olejku można wykryć ich kilkadziesiąt, a niekiedy nawet 200-300 lub więcej!). W trakcie ekstrakcji rozpuszczalnikami minimalne ilości rozpuszczalnika zawsze pozostają w olejku. 

Hydrodestylacja 

Z tego rodzaju destylacji korzysta się zwykle w laboratoriach celem pozyskania małych ilości olejków. Kolejne etapy procesu przebiegają następująco:

• materiał roślinny jest zanurzony w wodzie, która jest doprowadzana do temperatury wrzenia,
• kolba powinna być wypełniona najwyżej do 2/3 objętości
• para wodna wraz z olejkiem doprowadzane są do chłodnicy, gdzie zostają skroplone
• mieszanina olejku i wody spływa do odbieralnika, gdzie rozdzielana jest samoczynnie ze względu na różną gęstość

Woda, która pozostaje po oddzieleniu olejku nazywana jest hydrolatem i jest szeroko stosowana w przemyśle kosmetycznym.

W przypadku olejków eterycznych najczęściej stosuje się tzw. aparat Derynga, w którym można wydzielać olejki o gęstości mniejszej niż woda oraz dokonywać analizy poszczególnych frakcji olejku, izolowanych podczas trwania destylacji, co umożliwia zoptymalizowanie czasu jej trwania.  

Destylacja parowa

Ten rodzaj destylacji olejków eterycznych stosowany jest kiedy zachodzi potrzeba ich pozyskiwania w skali przemysłowej. Proces destylacji polega na przemianie substancji zawieszonej w wodzie w stan gazowy, co zachodzi dzięki działaniu strumienia pary wodnej. Kolejne etapy klasycznej destylacji parowej przebiegają następująco:

• do kolby destylacyjnej wprowadza się rurkę doprowadzającą strumień pary,
• metalowe kociołki, ogrzewane palnikami gazowymi, są wyposażane w poziomowskaz i wysoką rurkę, ograniczającą wahania, ciśnienia i zapobiegającą wychlapywaniu wrzącej wody do strumienia pary,
• strumień pary jest wprowadzany do kolby destylacyjnej, w której znajduje się materiał roślinny, rurką sięgającą do dna,
• strumień pary niosącej oddestylowane związki przepływa przez chłodnicę, w której powstaje dwufazowy kondensat,
• kondensat spływa do odbieralnika, którym może być np. standardowy rozdzielacz laboratoryjny.

Z uwagi na fakt, że materiał roślinny nie jest zanurzony we wrzącej wodzie, olejki eteryczne pozyskiwane metodą destylacji parowej mają lepsza jakość od tych, pozyskiwanych za pomocą hydrodestylacji. 

Istnieje kilka różnych aparatów do destylacji parowej, różniących się od siebie elementami konstrukcji, co wpływa istotnie na modyfikację procesu destylacji. Jednym z takich aparatów jest aparat do destylacji parowej przyspieszanej wykorzystaniem mikrofal MASD (microwave accelerated steam distillation). Użycie mikrofal do destylacji parą wodną jest lepsze niż konwencjonalne metody, ponieważ to:

• oszczędność energii oraz szybkość prowadzenia procesu (doprowadzenie wody do wrzenia za pomocą mikrofali trwa około 5 minut, przy ogrzewaniu czaszą grzejną trwa około 30 minut),
• wyższa czystość i jakość produktu.

Destylacja olejków eterycznych w domu

Jeśli mamy zacięcie chemiczne, możemy spróbować samodzielnie destylować olejki eteryczne. W tym celu należy kupić gotowy domowy zestaw do destylacji – jest idealny do stawiania pierwszych kroków w świecie olejków eterycznych oraz eksperymentowania z nowymi recepturami. Równie dobrym posunięciem będzie skompletowanie takiego zestawu z poszczególnych elementów – ich listę bez problemu znajdziemy na blogach pasjonatów. W skład takiego zestawu wchodzić będą, np.:

• kolba
• chłodnica Liebiga
• wężyki gumowe doprowadzające wodę do chłodnicy
• nasadka destylacyjna łącząca kolbę z chłodnicą
• rozdzielacz
• statyw i łapy
• palnik

Należy pamiętać o kompatybilności szlifów kolby u chłodnicy.

Podejmując się eksperymentów z destylacją olejków eterycznych w domu warto mieć świadomość, że w drodze destylacji olejków eterycznych parą wodną powstaje także bardzo wartościowy produkt uboczny, czyli hydrolat – woda podestylacyjna. W żadnym wypadku nie należy jej wylewać! Hydrolat zawiera witaminy, mikroelementy i niewielkie ilości olejków eterycznych (maksymalnie do 0,05 %). To, podobnie jak olejek eteryczny, czysta esencja roślinna, tyle że w łagodniejszej (rozcieńczonej) formie.

Hydrolaty można stosować bezpośrednio na skórę albo dodawać do kosmetyków domowej produkcji. Hydrolat pozostały po destylacji olejku szałwiowego czy miętowego doskonale nada się do płukania gardła podczas infekcji, a ten po destylacji lawendy czy czeremchy będzie działał odstraszająco na komary. 

Podsumowanie

Metoda pozyskiwania olejku ma zasadniczy wpływ na jego właściwości. Metoda hydrodestylacji stosowana jest w laboratoriach celem pozyskania małych ilości olejków, metoda destylacji parowej – kiedy zachodzi potrzeba produkcji dużej (przemysłowej) ilości olejku. Także w domu możemy stworzyć swoje własne laboratorium (al)chemiczne i destylować olejki eteryczne na własne potrzeby, uzyskując przy okazji wartościowe hydrolaty przydatne np. do domowej produkcji kosmetyków.